Watertoren

Watertoren

De watertoren in Woerden is gebouwd in 1905 naar ontwerp van ing. J. Schotel (1845-1912) en is tot 1979 in gebruik geweest. De belangrijkste functie van een watertoren is het zorgen van constante druk in de leidingen van het waterleidingssysteem.

De aanleiding voor de bouw van de watertoren was het aanleggen van de drinkwaterleiding. In 1903 werd het initiatief hiertoe genomen door een tiental Woerdenaren, die de gemeente daarvoor toestemming verzochten. Zij achtten de aanleg als “een dringende eisch des tijds” met het oog op de volksgezondheid. De gemeente wees dit plan echter af en besloot in 1904, na een onderzoek, zelf de exploitatie ter hand te nemen. De aanbesteding voor de bouw van de watertoren met een machinegebouw en een machinistenwoning vond plaats op 4 mei 1905. In mei 1906 was het werk gereed en kon de waterlevering beginnen. Aan het einde van het eerste jaar waren er 461 percelen aangesloten op de waterleiding.

De toren is 28 meter hoog. In de kop van de toren zat een Intze-reservoir, waardoor de onderbouw smaller kon zijn dan de bovenbouw. De binnendoorsnede van de toren op de begane grond is 5.70 en bovenin 7.10 meter. De hoogte van het reservoir bepaalt de druk die nodig is om het water over een bepaalde afstand door het buizennet te laten stromen. Hoe groter de afstand, des te hoger de toren moet zijn. Op de kop is gebruik gemaakt van gele en rode baksteen.

In 1956 werd het vijftigjarig bestaan van de waterleiding gevierd. In dat jaar waren er inmiddels 12.000 inwoners van stromend water voorzien. Bij een terugblik op de afgelopen jaren blijkt dat de waterwinning niet altijd afdoende is geweest: vooral na de tweede wereldoorlog kocht men water in van Utrecht. Men rekent erop dat de pompcapaciteit op dat moment voldoende zal zijn tot 1975.

Maar in 1970 wordt er tijdens een interview met de nieuwe directeur gemeentebedrijven al gesproken over de mogelijke afbraak van de watertoren. In dat jaar komt er een contract rond met het waterleidingbedrijf “De Elf Gemeenten”, waarbij werd overeengekomen dat dit bedrijf een hoeveelheid water zal leveren, ter aanvulling van de eigen productie van 700.000 tot 800.000 M3 per tijd.

In 1977 werd het gemeentelijke waterbedrijf overgedragen aan de drinkwaterleidingsmaatschappij “De Elf Gemeenten”. Vanaf 1979 had de toren geen functie meer. Hij verkeerde inmiddels in deplorabele staat en moest nodig gerestaureerd worden. Na felle discussies hierover in de gemeenteraad werd besloten de restauratie door particulieren te laten financieren. Hiertoe werd in 1982 een prijsvraag uitgeschreven. De winnaars van de prijsvraag kochten in 1983 de watertoren met de grond, waarop bungalows gebouwd mochten worden onder de voorwaarde dat de eigenaars de kosten van de restauratie van de toren op zich namen. In 1984 tenslotte kwam de restauratie van de toren gereed, maar een bestemming voor het gemeentelijk monument is tot op heden niet gevonden.

Archieven
  • Archief van de gemeente Woerden 1811-1936 (W002), o.a. invnrs 179 (volgnr 68a) en 1584-1588;
  • Archief van de gemeente Woerden 1937-1980 (W003), o.a. invnrs 2849-2850 en 2859;
  • Archief van de administrateur van Gemeentebedrijven van Woerden 1887-1969 (W041), invnrs 329-331.
Literatuur
  • Annemieke Broeke, De watertoren in Woerden (z.pl, 1990);
  • Jan van Es, Woerden in bedrijf (Alphen aan den Rijn, 1990), pp. 68-71.