Burgemeester M.W. Schalij

Burgemeester M.W. Schalij

Matthijs Willem Schalij (1833-1918) is een van de belangrijkste burgemeesters van Woerden geweest. Vanaf zijn benoeming in juni 1883 heeft hij bijna dertig jaar zijn beste krachten gegeven aan de ontwikkeling van het ingeslapen vestingstadje tot een moderne gemeente, aangepast aan de eisen van die tijd.

Geboren in IJsselstein was Schalij een aantal jaren kandidaat-notaris en gemeentesecretaris in Breukelen. In 1873 volgde zijn benoeming tot burgemeester van Capelle a/d IJssel; tien jaar later werd hij burgemeester in Woerden. De stad had een krachtige bestuurder nodig, ook omdat de gemeentesecretaris Roessingh van Iterson met een familiekliek de feitelijke macht tot die tijd in handen had gehad. Schalij stelde snel orde op zaken en toonde zich van het begin af een sterk bestuurder. Hij zette de ontmanteling van de vestingwerken in en om de stad (Woerden had geen functie meer in de Nieuwe Hollandse Waterlinie), die zijn voorganger Doijer al was begonnen, voort. Woerden werd een open stad; vanaf 1889 ontstonden de eerste woonwijken buiten de oude vesting (Wilhelminaweg en omgeving, Meulmansweg en omgeving).

Veel publiciteit kreeg burgemeester Schalij naar aanleiding van de “plagiaatkwestie” rond het Stadhuis aan de Westdam. De bekende Victor de Stuers, cultuurbeschermer, ambtenaar en Tweede-Kamerlid, stelde het gedrag van de burgemeester in deze zaak in het parlement aan de kaak. Het illegaal kopieren van de bouwtekeningen van het door de bekende Nicolaas Molenaar ontworpen gemeentehuis van Noordwijk ten behoeve van de bouw van het Stadhuis aan de Westdam leidde tot de totstandkoming van de Auteurswet voor architectuur en tot landelijke bekendheid van Woerdens burgemeester als, zoals De Stuers het formuleerde, “een grooten schalk”.

Hoewel deze minder sterke actie van Schalij hem de rest van zijn leven bleef achtervolgen zijn het vooral positieve zaken, die zijn burgemeesterschap kenmerkten. Onder zijn bewind kwam er een drinkwaterleiding tot stand, werd de Woerdense kaasmarkt opgericht en werd het gemeentelijk apparaat geprofessionaliseerd. De burgemeester was klein van gestalte, maar door zijn krachtige optreden en imposante bakkebaarden baarde hij veel ontzag in bij de Woerdense bevolking. Hij schroomde ook niet om burgers op straat in het openbaar terecht te wijzen als ze papier of vuilnis op straat gooiden of op andere wijze de gemeentelijke regels overtraden.

Bij zijn 25-jarig ambtsjubileum in 1908 kreeg Schalij van de burgerij van Woerden een groot feest aangeboden en werd er ter zijner ere een fontein op de Westdam geplaatst, die naar hem vernoemd werd (en die begin jaren ’60 van de vorige eeuw bij reconstructie van de weg verdween). Op 31 december 1912 nam hij afscheid als burgemeester, om ruim zes jaar later te overlijden. De gemeente Woerden eerde hem in 1930 door een van de eerste straten in het uitbreidingsplan Steenkuilen Burgemeester Schalijstraat te noemen.

Literatuur
  • W.R.C. Alkemade, ‘Matthijs Willem Schalij (1833-1918)’ in: Langs de Oude Rijn: levensbeschrijvingen van bekende en onbekende mensen uit Vleuten, De Meern, Harmelen en Woerden (Utrecht, 1999), pp.136-140.
  • L.Cl.M. Peters en W.R.C. Alkemade, Van raadkamers tot nieuw stadhuis: geschiedenis van de gemeentehuizen in Woerden (Woerden, 1994).