Begraafplaats van de familie Groeneveld aan de De Brauwstraat

Begraafplaats van de familie Groeneveld aan de De Brauwstraat

Op 29 juli 1813 overleed te Woerden Dionisius Groeneveld, de vermogende kastelein van de herberg De Roos in de Pannenbakkerijen, gewaardeerd lidmaat van de Evangelisch-Lutherse gemeente van Woerden en politiek gezien een trouw patriot met verlichte denkbeelden. Op diezelfde dag werd hij begraven, niet, zoals zijn voorouders en vrijwel alle overleden Woerdenaars, in de Petruskerk, maar op een eigen stukje grond, waar vanaf dat moment de particuliere begraafplaats van de familie Groeneveld zou ontstaan. Het terrein lag in de polder Het Oudeland, niet al te ver verwijderd van zijn herberg, op de plaats waar de huidige De Brauwstraat ligt.

Aan het eind van de 18e eeuw kwam er weerstand tegen het gebruikelijke begraven in de kerken. Dat waren deels religieuze bezwaren, deels (onder invloed van de Verlichting) rationele bezwaren o.a. in verband met de hygiene. Een en ander leidde in de Franse tijd tot een keizerlijke wet, die per 1 januari 1813 verbood om mensen in kerken te begraven. Die wet werd op 22 december 1813, na het vertrek van de Fransen, al weer ingetrokken en pas per 1 januari 1829 opnieuw ingevoerd.

Of Dionisius Groeneveld zich stipt aan de geldende Franse wet met betrekking tot het begraven wilde houden of dat hij zich onder invloed van de Verlichting al veel langer tegen begraven in de kerk had gekeerd, weten we niet. Zijn famlieleden en nazaten volgden hem echter na in zijn principe; veel van hen lieten zich tot 1963, 150 jaar lang, op het begraafplaatsje van de familie ter aarde bestellen.

Aanvankelijk beheerden Woerdense nazaten van Dionisius Groeneveld op persoonlijke titel de begraafplaats. In 1917 dreigde er een conflict over een nabijgelegen weg met de familie Bredius, die daarover in onderhandeling wilde treden met de beheerders van de begraafplaats. Toen bleek pijnlijk, dat dat beheer niet geregeld was. In allerijl werd door belanghebbende leden van de familie Groeneveld en aanverwanten in 1918 een beheersstichting opgericht, die tot aan het eind van de jaren ’80 van de vorige eeuw de begraafplaats formeel onderhield. Daarna ging de begraafplaats over in beheer en eigendom van de gemeente Woerden, die hem in 1989 op de gemeentelijke monumentenlijst plaatste.

Op de begraafplaats liggen veel prominente Woerdenaars begraven. Behalve de oprichter liggen hier o.a. dokter Isaac de Brauw, jarenlang arts en burgemeester van Woerden, Jan Willem Roessingh van Iterson, in de 19e eeuw ruim zestig jaar gemeentesecretaris. Ook de landelijk enige bekendheid genietende predikant en Vlaams activist Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard is op deze begraafplaats begraven.

Archieven
  • Archief van de familie Groeneveld 1771-1902 (W150);
  • Archief van de Groeneveldstichting 1918-1975 (W140).
Literatuur
  • C.L.J. de Kaper, “De begraafplaats van de Familie Groeneveld te Woerden” in: Heemtijdinghen, jr 21 (1985), nr 2, pp 33-77;
  • ‘Monumentale begraafplaatsen in Woerden’ in:  Jaarverslag Monumentencommissie Woerden 2004, pp. 11-14.