Etymologie van de naam “€˜Woerden”™

Etymologie van de naam “€˜Woerden”™

Op de plek waar de stad Woerden ligt vestigden zich aan het begin van onze jaartelling de eerste bewoners die ons heden ten dage bekend zijn door archeologische vondsten. De rivier de Rijn vormde een drukke verkeersweg en aan de oevers hiervan ontwikkelden zich geleidelijk aan gehuchten. Woerden ligt op de plaats waar de stroomrug van de Linschotenstroom samenkwam met de Oude Rijn. Door de afzetting van de rivieren hoopten klei en zand zich op tot een natuurlijke verhoging in het landschap. De eerste ‘Woerdenaren’ vestigden zich op zo’n hoger liggend veengrondgedeelte langs de rivier, een ‘hoge woerd’ genaamd.

De Romeinen gaven het buurtschap waaruit Woerden is ontstaan de naam ‘Castellum Laurium’. Dit is de oudste aanduiding van het huidige Woerden waar historici van op de hoogte zijn. Deze Romeinse naam heeft zich niet kunnen handhaven, maar maakte vanaf de achtste eeuw plaats voor een Germaanse benaming. De eerste keer dat deze naam in een bron genoemd werd, was in het boek Vita Gregorii van de Nederlandse missionaris Liudger uit 790. Hierin vermeldde hij dat Bonifacius rond het jaar 720 zendingswerk verricht had te ‘Wyrda’.

In de eeuwen hierna vinden we in officiële documenten steeds namen als Uurdin, Worthen, Wordene, Wrthen, Wrdan, Worthene, Wrthen, Worthen en Worden om de plaats aan de duiden. In deze tijd werd niet zo nauwkeurig omgesprongen met de schrijfwijze. Men ging af op de klank, waardoor het geen uitzondering was als deze plaatsnaam in een officieel geschrift op drie verschillende manieren geschreven werd. Geleidelijk aan ontstond uit de verschillende Germaanse benamingen de blijvende naam ‘Woerden’.

In de oorspronkelijke Germaanse plaatsaanduidingen en in de definitieve naam is de meervoudsvorm van het woord ‘woerd’ duidelijk te herkennen. Dit begrip – in vroeger tijden ook wel geschreven als ‘wurd’ of ‘word’ – verwees naar een hoger gelegen plaats. Woerden dankt haar naam dus aan haar ligging op een natuurlijke hoogte langs de rivier. Op dit moment is deze verhoging nog steeds waarneembaar, namelijk op de plek middenin de stad waar een straat ligt met een eeuwenoude naam: de ‘Hogewoerd.’

Literatuur
  • D.P. Blok, “Toponymische verkenningen in het land van Woerden” in: Geografisch Tijdschrift KNAG, jg. 11 (1977), nr 5, pp. 401-403;
  • Olivier Groeneijk, Beknopte beschrijving der stad Woerden (Woerden, 1829), p. 1;
  • C.J.A. van Helvoort, Hoofdstukken uit de geschiedenis van de stad Woerden (Hilversum 1952). pp 9-10.