Hofpoort Ziekenhuis en voorgangers

Hofpoort Ziekenhuis en voorgangers

Per 1 januari 2016 kwam er door de juridische fusie met het Sint Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein na ruim 45 jaar een einde aan de zelfstandigheid van het Woerdense Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Het “Hofpoort”, zoals het in de volksmond bekend stond, was op zijn beurt ontstaan uit twee voormalige ziekenhuizen, te weten het Rooms-Katholieke “Ope Dei” van de Sint Franciscusstichting en het neutrale Algemeen Ziekenhuis”.

Al vanaf het begin van de twintigste eeuw was er geprobeerd om een ziekenhuis in Woerden tot stand te brengen. Op initiatief van de plaatselijke afdeling van Het Groene Kruis en haar voorzitter, de zeer populaire huisarts P.C. Verkerk, werd er in 1922 een stichting opgericht die een ziekenhuis voor alle gezindten tot stand zou moeten brengen. De Rooms-Katholieke leden van het bestuur van deze stichting trokken zich echter al heel kort na de oprichting terug. Ze moesten wel, want in datzelfde jaar 1922 had pastoor Megens een andere stichting in het leven geroepen, die een Rooms-Katholiek ziekenhuis in Woerden moest bevorderen en die had hen hard nodig. De pastoor was, wellicht geschrokken van het plan voor een neutraal ziekenhuis, razendsnel in actie gekomen. Hij had voor 25.000 gulden de villa  “Metzstein” aan de Utrechtsestraatweg van de textielfabrikant Münninghoff aangekocht. Veel geld had de nieuwe Sint Franciscusstichting nog niet, dus plannen voor een groot ziekenhuis bleven voorlopig in de ijskast.Hpz villa De aangekochte villa werd voor bijna 9000 gulden verbouwd, zodat er een aantal verpleegkamers, een operatiekamer, een kraamkamer, een kapel en kamers voor het verplegend personeel ontstonden. Pastoor Megens was er intussen in geslaagd om met de kloosterorde van de Kleine Zusters van St. Joseph in Heerlen overeenstemming te bereiken over de personele bezetting van het ziekenhuis annex verpleegtehuis. Nadat de acht zusters allemaal in Woerden waren gearriveerd werd op 6 juli 1923 de “Sint Franciscusstichting” officieel geopend. Behalve als ziekenhuis kreeg het ook de functie van verpleeghuis voor bejaarden.

Ondertussen was ook het bestuur van het Algemeen Ziekenhuis verder gegaan met zijn plannen. Na het vertrek van de Rooms-Katholieke bestuursleden kreeg dit ziekenhuis, hoewel officieel een neutraal ziekenhuis, een meer protestants-christelijk karakter. Er werd een stuk grond aan de Zandwijksingel (later de Burgemeester H.G. Van Kempensingel) gekocht en er werd op allerlei manieren, zowel door collectes als via subsidies van onder andere de Nutsspaarbank, geld bijeen gebracht voor de bouw van het ziekenhuis. Dat werd begin 1925 voor ruim 23.000 gulden aanbesteed en werd een jaar later, op 15 februari 1926, in gebruik genomen.Hpz alg gebouw Het Algemeen Ziekenhuis had negen ziekenzalen, een operatiekamer en een ruimte voor het Groene Kruis; de band tussen het ziekenhuis en die vereniging was nog altijd groot. Het personeel bestond uit een directrice, een gediplomeerd verpleegster en twee leerling-verpleegsters. De eerste directrice was mevrouw H. Booij, die zich als gepensioneerde in Woerden had gevestigd nadat ze in Enschede directrice van het ziekenhuis was geweest. Het was een enorme opsteker voor het Algemeen Ziekenhuis, dat mevrouw Booij bereid was een jaar lang kosteloos de leiding van het ziekenhuis op zich te nemen. Daarna werd ze opgevolgd door de Groene Kraamverpleegster mevrouw M. van Heeringen. Het Algemeen Ziekenhuis werd een succes: al in 1930 moest het complex worden uitgebreid.

Zo waren er vanaf de tweede helft van de jaren ’20 van de vorige eeuw twee ziekenhuizen, die allebei een vliegende start maakten en die weldra hun nut ten volle bewezen. Het aantal patiënten groeide en daarmee ook het aantal behandelingen, personeelsleden en medische apparatuur. Beide ziekenhuizen hadden bijvoorbeeld in 1940 een röntgenapparaat. Hpz heeringenIn 1945 werden er in de Sint Franciscusstichting ongeveer 565 mensen verpleegd, ruim 250 operaties verricht en zo’n 700 andere behandelingen uitgevoerd. In het Algemeen Ziekenhuis werden 385 patiënten opgenomen, ruim 200 grote en kleine operaties verricht en circa 1000 andere behandelingen.

Na de tweede wereldoorlog groeide het aantal inwoners van Woerden en omgeving en dat zorgde ook voor veel meer drukte in de twee ziekenhuizen. Uitbreiding was dus voor beide ziekenhuizen onvermijdelijk. Het Algemeen Ziekenhuis nam als eerste in 1953 een geheel nieuwe vleugel aan het bestaande complex in gebruik, gelegen langs de Meeuwenlaan. Deze vleugel bleef  in gebruik nadat in 1963 het oude ziekenhuis vervangen werd door een geheel nieuw gebouw met de voorgevel aan de Burgemeester H.G. Van Kempensingel en de hoofdingang aan de Meeuwenlaan. In het Algemeen Ziekenhuis werden in 1969 2250 patiënten verpleegd.Hpz meeuwenlaan

De eerste uitbreiding van de Sint Franciscusstichting vond plaats in 1954, toen er naast de oude villa aan de Utrechtsestraatweg een geheel nieuw gebouw werd gerealiseerd. Het ziekenhuis kreeg toen ook een nieuwe naam: “Ope Dei”, door het werk van God. Maar ook “Ope Dei” was al binnen enkele jaren te klein. In eerste instantie wist men dit te ondervangen door de bejaardenzorg af te scheiden van het ziekenhuis in een aparte locatie; daaruit ontstond later het bejaardentehuis De Vossenschans. Vervolgens werden er allerlei interne verbouwingen en kleine uitbreidingen aan Ope Dei verricht, maar het was al snel duidelijk dat dit op langere termijn niet genoeg zou zijn. Vanaf 1964 werd gewerkt aan de bouw van een geheel nieuw ziekenhuis, dat in 1968 achter Ope Dei gereed kwam. In dit nieuwe Ope Dei werden in 1969 bijna 2500 patiënten verpleegd door ongeveer tweehonderd verpleegsters. Het personeel bestond nog maar voor een klein deel uit zusters van de H. Joseph, het merendeel werd gevormd door lekenverpleegsters, waarvan er ongeveer zeventig in de nabijgelegen zusterflat woonden. Aan Ope Dei waren in dat jaar vijftien specialisten verbonden.

Sinds de oprichting van de ziekenhuizen waren er inmiddels zo’n veertig jaar voorbijgegaan. De beide besturen, die in 1925 nog verzuild en onafhankelijk waren, waren er aan het eind van de jaren ’60 van de vorige eeuw van overtuigd geraakt dat samengaan van de twee ziekenhuizen de medische zorg in Woerden en omgeving enorm zou bevorderen. In 1970 kwam het inderdaad tot een fusie van het Algemeen Ziekenhuis (135 bedden) en Ope Dei (150 bedden) in de nieuwe Stichting Hofpoort Ziekenhuis.Hpz ope dei Om tot een uitbreiding van 270 bedden voor het nieuwe ziekenhuis te komen dacht men in eerste instantie aan uitbreiding van Ope Dei. Later bleek echter, dat het bouwen van een geheel nieuw ziekenhuis een betere investering zou zijn. In 1977 werd de eerste paal geslagen voor het Hofpoort Ziekenhuis op het kantorenterrein Middelland aan de zuidzijde van Woerden. Eind 1979 was het gereed en op 15 april 1980 werd het in aanwezigheid van (toen nog) prinses Beatrix officieel in gebruik genomen. Het oude Ope Dei werd ingericht als verzorgingstehuis Weddesteyn; het oude Algemeen Ziekenhuis werd door de gemeente Woerden omgebouwd tot Stadskantoor. Beide panden werden in de jaren ’90 afgebroken.

Het Hofpoort Ziekenhuis floreerde in de eerste drie decennia van zijn bestaan. De ontwikkelingen in de organisatie van de gezondheidszorg in Nederland brachten nieuwe opvattingen en normen over de minimale grootte van een compleet algemeen ziekenhuis. In 2015 werd geconstateerd, dat het op zich goed functionerende Hofpoort Ziekenhuis te klein was om zelfstandig te blijven. Ondanks protest van inwoners, gemeentebestuurders en belangenbehartigers bleek het niet mogelijk om de zelfstandigheid te handhaven. Het ziekenhuiscomplex zelf blijft bestaan als polikliniek binnen het Sint Antonius Ziekenhuis onder de naam “Sint Antonius Woerden”.

Archieven:
  • Archief van de Stichting Algemeen Ziekenhuis, 1922-1991 (W266);
  • Archief van de Sint Franciscusstichting en dochterstichtingen, 1922-1995 (W332);
  • Archief van de Stichting Ziekenhuis Ope Dei, 1958-1970 (W332a);
  • Archief van de Stichting Hofpoort Ziekenhuis (1925) 1970-2005 (W274).
Literatuur:
  • A.F. van den Bosch, St Franciscusstichting Woerden 1922-1972: vijftig jaar R.K. Ziekenverpleging in Woerden (Woerden, 1973);
  • Nico Plomp, Ziekenzorg in Woerden, p. 113-131, 137-148 en 151-159 (Woerden, 1980).