Bonaventurakerk

Bonaventurakerk

Zoals in veel plaatsen in de noordelijke Nederlanden was de uitoefening van de Rooms-Katholieke godsdienst in Woerden na de Hervorming enkele eeuwen officieel verboden en werd het priesters en kerkgangers door de overheid erg moeilijk gemaakt. Naarmate de tijd vorderde nam de hevigheid en strengheid, waarmee de katholieken vervolgd werden sterk af: In de achttiende eeuw werd het rooms-katholicisme al gedoogd: priesters mochten de mis lezen en parochianen mochten samenkomen zonder opzien te baren in kerkgebouwen, die er van buiten niet als kerk uit mochten zien.

Jarenlang hebben de Woerdense katholieken gekerkt in een in 1764 gebouwd kerkje aan de Lange Groenendaal, dat onopvallend achter de woning van de pastoor tegen de stadswal stond. Dit kerkgebouw werd in 1843 al vergroot en aangepast aan de eisen, die vastgelegd waren door het ministerie van Waterstaat. Toch werd deze “waterstaatskerk” ook al snel weer te kleine voor het sterk groeiend aantal parochianen.

Vanaf het moment dat in 1859 de parochie van de H. Bonaventura in Woerden officieel was opgericht was de bouw van een nieuwe kerk een bron van aandacht en zorg voor de opeenvolgende pastoors en kerkmeesters. Maar pas na de benoeming van pastoor G.C. Bohnen in 1888 kwam er daadwerkelijk vaart in de plannen. Het kerkbestuur kocht in dat jaar een huis, tot die tijd in gebruik geweest als postkantoor, op de zogenaamde “Hoogt” aan de Rijn ten westen van het Kasteel. Als architect voor de nieuwe kerk werd Nicolaas Molenaar, een leerling van de befaamde Pierre Cuijpers, gekozen. Het nooit bewezen verhaal gaat, dat die de opdracht vooral te danken had aan de kerkmeester A.J.Th. Hofman, likeurstoker en gemeenteraadslid. Het gemeentbestuur had kort daarvoor een nieuw stadhuis laten bouwen en daarbij het door Molenaar ontworpen gemeentehuis van Noordwijk had geplagieerd. Hofman was een van de weinige tegenstanders in de gemeenteraad van deze handelswijze en zou ter compensatie de gedupeerde architect niet alleen de bouw van zijn eigen likeurstokerij, maar ook het ontwerp van de nieuwe kerk in Woerden hebben toegespeeld.

Het  ontwerp van Molenaar, een neogotisch gebouw met een ranke hoofdtoren, leidde tot bezwaren bij de bisschop van Haarlem, die in die jaren te kampen had met grote financiële problemen in zijn bisdom.w0859 bonaventurakerk 1905 Omdat de bisschop meende, dat de parochie de ontworpen kerk niet betalen kon bepaalde hij, dat de grote hoofdtoren voorlopig niet gebouwd mocht worden. Met deze beperking werd de bouw van de kerk in april 1890 aanbesteed voor ruim 130.000 gulden; het werk werd gegund aan de Goudse aannemer C.P.W. Dessing. Bij de eerste-steenlegging op 14 juli 1890, de feestdag van de Sint Bonaventura, patroon van de parochie, wist pastoor Bohnen de aanwezige rooms-katholieke notabelen zover te krijgen om nogmaals diep in de buidel te tasten, zodat er aan het eind van de dag voldoende geld was om de nog altijd beeldbepalende toren te kunnen bouwen.

Op 21 februari 1892 werd de nieuwe kerk gewijd en op 17 april 1892 officieel in gebruik genomen. De oude kerk aan de Groenendaal werd ingericht als kapel voor het Rooms-Katholiek meisjespensionaat aan de Meulmansweg. Ruim een maand na de ingebruikneming overleed pastoor Bohnen: hij had slechts één mis gelezen in ‘zijn’ nieuwe kerk. De Bonaventurakerk is een neogotische kruisbasiliek. Het grotendeels in baksteen opgetrokken gebouw is samengesteld uit een vijf traveeën diep middenschip met zijbeuken, een twee traveeën diep dwarsschip en een koor met zevenzijdige apsis. Links van het hoofdportaal aan de westzijde staat de gedeeltelijk ingebouwde, circa 80 meter hoge toren van drie geledingen onder een naaldspitsdak met vier hoektorentjes.  Rechts zijn een ronde traptoren en een Mariakapel aangebouwd. Het interieur kent een hoofdaltaar en vier zij-altaren.w2639 interieur bonaventurakerk 1942 De kerk is voorzien van een aantal glas-in-loodramen, geschonken door diverse personen en instellingen. In de kerk bevindt zich een orgel van Jos. Vermeulen, in 1919 geplaatst, in 1946 uitgebreid en in 2010 gerestaureerd. De grote bronzen luidklok is gegoten bij de firma Petit & Fritsen en is ruim 1800 kg zwaar. De Bonaventurakerk is een Rijksmonument.

Naast de kerk was in 1897 een pastorie gebouwd; deze is in 1966 afgebroken en vervangen door het huidige parochiecentrum annex pastorie.In de jaren ’80 van de vorige eeuw begon de bouwkundige toestand van de kerk gebreken te vertonen. Het kerkbestuur zette de eerste stappen om te komen tot restauratie van het gebouw. Toen er in 1990 een hoektoren bij storm naar beneden stortte kwam de zaak in een stroomversnelling. Tussen 1991 en 1993 werd de Bonaventurakerk geheel gerestaureerd.

Archief
  • Archief van de Rooms-Katholieke Bonaventuraparochie te Woerden 1653-2011 (W041), invrs 64a-64d en 65a-65c.
Literatuur
  • Jan van Es en Saskia van Ginkel-Meester, Woerden: geschiedenis en architectuur (Zeist, 2000), pp. 211-213;
  • Richardus van Scheijndel en Arnolphus Hesse OFM, De parochie Woerden van 1566-1928 (Woerden, 1930);
  • Gerda Zeegers, Op de Hoogte blijven (Woerden, 1993).