De Sint Franciscuskerk te Oudewater aan de Kapellestraat is een driebeukige neogotische kruiskerk. Hij werd in 1881 tegelijk met de belendende pastorie ontworpen door de Rotterdamse architect Everhardus Johannes Margry. Met name in het toenmalige bisdom Haarlem heeft deze architect veel kerken gebouwd. Margry ontwierp overigens ook het Sint-Franciscusgesticht vlakbij de kerk.

In 1860 verhief de bisschop van Haarlem de statie Oudewater tot parochie. Daarvoor kerkten de katholieken in een huis aan het Heilig Leven, waar zij in 1803 een kerkje hadden gebouwd. Dit was destijds door het stadsbestuur oogluikend, maar wel tegen betaling, toegestaan. Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 konden de rooms-katholieken het heft weer in eigen hand nemen. De pastoors van Oudewater behoren al sinds 1709 tot de orde der franciscanen.

Voor de bouw van de nieuwe kerk werd Hotel De Doelen, oorspronkelijk het gebouw van de schutterij, aangekocht en gesloopt. De nieuwe kerk werd ingewijd op 6 september 1882 en gewijd aan St. Franciscus van Assisi. Deze heilige komt al prekend voor de vogels in het gebrandschilderde raam terug in het transept. De toren van de kerk werd 60 meter hoog; de kerk zelf is tot het gewelf 14,80 meter hoog. De kerk is 54 meter lang en schip en zijbeuken zijn samen 19,5 breed. De vervolmaking van het interieur heeft echter zeker tot 1917 geduurd. Bij de totstandkoming daarvan heeft onder andere de familie Putman, door middel van schenkingen, een belangrijke rol gespeeld. Leden van de familie hebben bijgedragen aan de stichtingskosten en onder meer het hoogaltaar, de zijaltaren, de klokken en het orgel geschonken. Het hoofdaltaar en de altaren in de zijkapellen, de communiebank, kruiswegstaties en een groot deel van het meubilair komen uit het atelier van Margry. De oorspronkelijke kerk is uitermate goed bewaard gebleven. In 2011-2013 werd de kerk geheel gerestaureerd

Archief

• Archief van de Rooms-Katholieke statie en parochie van de H. Franciscus van Assisi, 1709-1982 (O031), o.a. invnrs 407-442.

Literatuur

• Marijke Beek en Marinus Kooiman,  Oudewater: geschiedenis en architectuur (Zeist, 1993), pp. 210-214;
• Wout van Kouwen en Bert Hoogland, Kerk in zicht: een wandeling in de St. Franciscuskerk te Oudewater (Oudewater, 2008).