Nadat de rooms-katholieken in Harmelen in 1795 weer een eigen kerk in het dorp kregen, bleek dit gebouw al spoedig te klein. Daarom werd er gedacht aan de bouw van een nieuwe kerk. De kerk zou worden gebouwd op de gronden in de Indijk, die Jannigje Broer hiervoor beschikbaar stelde. In 1828 was hier al een rooms-katholiek kerkhof gesticht. Op 25 augustus 1838 keurde de aartspriester de bouw van de kerk met pastorie goed. Het ontwerp hiervoor kwam van Christiaan Kram (1797-1885), architect te Utrecht. De bouw werd gegund aan J.C. van Bercum, aannemer te Utrecht.

Zoals in die tijd gebruikelijk was werd de kerk gebouw in waterstaatsstijl. Kenmerkend waren hierbij de elementen uit de Grieks-Romeinse bouwkunst. Het uiterlijk van het kerkgebouw moest vrij onopvallend zijn – een hoge toren was niet toegestaan – om geen aanstoot te geven aan de andere gezindten. Ook in de plaats van het kerkgebouw, verscholen achter de pastorie die aan de Dorpsstraat stond, kwam dit terug. Op 29 oktober 1839 werd de kerk gewijd door bisschop C.L. baron van Wijckerslooth, titulair bisschop van Curium. De bouw van de kerk vond immers plaats vóór het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie (in 1853) en werd pas in 1855 formeel parochiekerk. Bouwpastoor was M.P. van Leek.

De kerk bood plaats aan 650 mensen. Al vrij snel na de bouw bleek het kerkgebouw groot onderhoud te vergen en rond 1900 moest de kerk in toenemende mate worden opgeknapt. Het kerkbestuur bezon zich daarom op nieuwbouw, hetgeen in 1917 resulteerde in de huidige Sint-Bavokerk aan de De Joncheerelaan. Het kerkorgel, omstreeks 1858 gebouwd door Pieter Maarschalkerweerd, verhuisde mee.

In de vrijkomende pastorie vestigden zich in 1926 de zuster van Thuïne, later opgevolgd door de franciscanessen van Denekamp. De zusters legden zich toe op onderwijs, de wijkverpleging en de bejaardenzorg. Vanuit laatstgenoemde activiteit ontstond “Huize Gaza”, het bejaardentehuis dat nog steeds bestaat. Door nieuwbouw is in de loop der tijd veel verdwenen. Alleen de kapel is nog een restant van de voormalige parochiekerk, terwijl aan de achterkant nabij het Schoollaantje het aloude kerkhof nog ligt. De huidige kapel heeft een afmeting van circa 9 bij 16 meter. Op het zadeldak is een dakruiter geplaatst, waarin in een recenter verleden een luidklokje is gehangen. In 1998 werd de kapel aangewezen als gemeentelijk monument.

Archieven

• Archief van de gemeente Harmelen 1811-1939 (H222), o.a. invnrs 1634-1637;
• Archief van de Rooms-Katholieke Sint-Bavoparochie te Harmelen 1795-1995 (H236), o.a. invnrs 28, 57, 117, 127 en 130.

Literatuur

• Karel Loeff en Elyze Smeets, Harmelen: geschiedenis en architectuur (Zeist, 2000), pp. 83-84;
• A.H. en J.F. van Rooijen, Harmelen de klokken luiden: tweehonderd jaar St. Bavokerk in Harmelen (Harmelen, 1995).