De Sint-Bavokerk met bijbehorende pastorie op de hoek van de Ambachtsheerelaan en de De Joncheerelaan is ontworpen door architect Jan Stuyt (1868-1934). De kerk kwam in de plaats van de parochiekerk nabij de Dorpsstraat, waarvan de kapel van Huize Gaza een restant is. De eerste steen werd op 19 juli 1916 gelegd door bouwpastoor H. van der Waarden. Kort daarvoor was de bouw voor 81.554 gulden gegund aan de laagste inschrijver, de Gebroeders Koenders uit Enschede.

Het oost-west georiënteerde kerkgebouw is gebouwd in neoromaanse stijl. Aan de noordwestzijde (links van de hoofdingang) bevindt zich een iets uitgebouwde doopkapel, die overigens thans in gebruik is als bidplaats voor Maria van Altijddurende Bijstand. Boven het koor is een groot roosvenster geplaatst, waarvan ten onrechte wordt beweerd dar het afkomstig was uit de oude kerk. Het orgel, gebouwd door Maarschalkerweerd, werd wel vanuit de oude kerk overgeplaatst. Op 8 mei 1917 werd de kerk gewijd door mgr. H. van de Wetering, bisschop van Utrecht. Bij de ingebruikname van de kerk was deze nog vrij sober, hetgeen mede verband hield met de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. Architect Stuyt was nog nauw betrokken bij de schilderingen die in de kerk werden aangebracht, waaronder de schilderingen van het scheppingsverhaal op het plafond en de beeltenissen van heiligen uit de lage landen het meest in het oog sprongen. De glas-in-lood ramen volgden later, de grote heiligenramen dateren zelfs pas uit 1935-1942.

Na het Tweede Vaticaans Concilie werd de inrichting van de kerk fors veranderd. In feit betrof het een grote versobering van de kerk, waarbij alle schilderingen verdwenen achter een witte pleisterlaag terwijl ook het hoofdaltaar en de communiebanken verdwenen. De officiële heropening van de verbouwde kerk vond plaats op 28 maart 1968 door kardinaal Alfrink.

Het kerkgebouw en het genoemde orgel zijn aangewezen als Rijksmonument. Recent is het liturgisch centrum, de nieuwe benaming voor het priesterkoor, vergroot, terwijl in 2006 de dagkapel in gebruik is genomen.

Archief

• Archief van de Rooms-Katholieke Sint-Bavoparochie te Harmelen 1795-1995 (W236), o.a. invnrs. 17, 44-46, 112 en 163-164.

Literatuur

• Karel Loeff en Elyze Smeets, Harmelen: geschiedenis en architectuur (Utrecht, 2000), pp. 63-67;
• A.H. en J.F. van Rooijen, Harmelen, de klokken luiden: tweehonderd jaar St.Bavokerk in Harmelen, 1795-1995 (Harmelen, 1995).