Gemeentehuis

Gemeentehuis

In veel dorpen in Nederland vonden de vergaderingen van het lokale bestuur plaats in herbergen. Vermoedelijk gold dit ook voor de voorlopers van de gemeente Hoenkoop, de gerechten Hoenkoop, Dijkveld en Rateles. Een “rechthuis” – het lokale bestuur had namelijk ook rechterlijke taken – was vaak niets meer dan een gehuurde ruimte in de herberg en heette daarom ook wel “rechtkamer”. Het rechthuis van Hoenkoop stond waarschijnlijk aan de Hoenkoopse Buurtweg, de kern van de gemeente tot in het begin van de negentiende eeuw. Het rechthuis van Dijkveld stond aan de oostzijde van De Meent. En het rechthuis van Rateles was mogelijk hetzelfde pand waar later de zogeheten raadkamer van de gemeente Hoenkoop gevestigd was, namelijk aan het Rolaf langs de Damweg. In deze herberg huurde het gemeentebestuur van Hoenkoop van 1852 tot 1925 een ruimte voor haar vergaderingen.

Links de voormalige raadkamer, waar het gemeentebestuur van Hoenkoop van 1852 tot 1925 vergaderde (fotonummer O0945).

Ook niet ongebruikelijk voor kleine gerechten en gemeenten in de periode voor de twintigste eeuw, was dat de administratie en de ambtenaren zich niet in of rond het rechthuis bevonden. In het geval van Hoenkoop bevonden de secretarie en alle medewerkers van de gemeente zich in het gemeentehuis van Benschop. De burgemeester van Hoenkoop, die vaak ook secretaris was, was namelijk ook burgemeester(-secretaris) van Benschop en van Polsbroek. De meeste ambtenaren van Benschop werkten daarom ook voor Polsbroek en Hoenkoop. Deze situatie bleef bestaan tot aan de opheffing van de gemeente Hoenkoop in 1970.

Vanaf 1913 werd er gesproken over het betrekken van een nieuw gemeentehuis. Er werden verschillende opties besproken, van het huren van bestaande ruimten bij particulieren tot het kopen van grond en het bouwen van een nieuw gemeentehuis. Ook werden verschillende financiële constructies overwogen, zoals het samen huren van een ruimte met het waterschap Hoenkoop, Vliet en Dijkveld, dat ook een ruimte nodig had voor bestuursvergaderingen.

Detail van de bouwtekening van het gemeentehuis. Bron: archief O019, inventarisnummer 380.

Vanaf 1922 kwam de bouw van een nieuw gemeentehuis echt in zicht. Namelijk op de uiteindelijke locatie van het gemeentehuis op Goudsestraatweg 11-13. Daarvoor kwam in 1925 grond beschikbaar aan de provinciale weg van Gouda naar Utrecht, die sinds het midden van de negentiende eeuw de Hoenkoopse Buurtweg aan het vervangen was als kern van de gemeente. Het gemeentehuis kwam echter niet zonder slag of stoot tot stand. Gedeputeerde Staten van Utrecht maakten bezwaar tegen het bouwplan in verband met de reconstructie van de provinciale weg. De twijfels hierover werden weggenomen door het pand minder dicht langs de weg te bouwen. Maar ook binnen de gemeenteraad was er twijfel. Slechts een krappe meerderheid van de raad, vier van de zeven raadsleden, ondersteunde het bouwplan. En zelfs toen op 18 november 1925 de eerste steen werd gelegd, wilde een van de raadsleden de plechtigheid niet bijwonen, wat leidde tot de ongemakkelijke vraag of de naam van het raadslid nu wel of niet op de gedenksteen moest staan. Andere spanningen werden wel opgelost: tijdens de plechtigheid werd de bouwkundige Berkhof uit Oudewater een opgelegde boete wegens te late oplevering kwijtgescholden. De uiteindelijke kosten voor de bouw bedroegen 22.000 gulden. Op 11 juni 1926 vond de eerste raadsvergadering in het nieuwe gemeentehuis plaats.

En op 26 augustus 1970 vond de laatste vergadering plaats. Enkele dagen daarna, op 1 september, ging de gemeente Hoenkoop op in de gemeente Oudewater en werden in feite alle opvolgende gemeentehuizen van Oudewater ook de gemeentehuizen van Hoenkoop. Overigens bleef het pand op de Goudsestraatweg nog enige tijd een gemeentelijke rol vervullen: het voormalige gemeentehuis werd de secretarie van de gemeente Oudewater.

 

Archieven
  • Gemeente Hoenkoop, 1813-1970 (O019). Inventarisnummers 362-366 en 380-385 gaan over het gemeentehuis.
  • Gemeente Oudewater, (1911) 1939-1988 (1999) (O068). Inventarisnummer 644 gaat over het gemeentehuis van Hoenkoop.

 

Literatuur
  • Boon, J.G.M., en H.W. Luten. Hoenkoop in verleden en heden. Hoenkoop: gemeentebestuur Hoenkoop, 1970. Pagina’s 75-78 gaan over het gemeentehuis.