Het archief van de gereformeerde kerk van Lopik is nu toegankelijk. De inventaris, het overzicht van archiefstukken, is onlangs voltooid en inmiddels op onze website te vinden (klik op het plaatje naast Toegang). Met dit nieuwe overzicht zijn de belangrijkste bronnen aangaande deze Lopikse kerkgemeenschap, vanaf het begin in 1892 tot en met 2004, toegankelijk gemaakt.

In zowel het begin als het einde van haar bestaan, volgde de gereformeerde kerk van Lopik landelijke trends. Al sinds het begin van de negentiende eeuw waren er geluiden binnen de Nederlands-Hervormde Kerk die zich verzetten tegen de liberale en rationalistische geest van dat kerkgenootschap. Er volgden twee grote kerkscheuringen: de Afscheiding (1834) en de Doleantie (1886). Van de Afscheiding was in Lopik aanvankelijk weinig te merken, maar gaandeweg ontstond er groep gelovigen die enige tijd in Schoonhoven naar de christelijke gereformeerde kerk ging. Van de dolerende gemeente in Lopik is er vrijwel geen archiefmateriaal overgeleverd en dus ook weinig van bekend. Wat wel bekend is, is dat deze gemeenschap zich in 1890 afsplitste van de lokale Nederlands-hervormde kerk. Toen op nationaal niveau in 1892 de Gereformeerde Kerken in Nederland ontstond, kwam het in dat jaar ook in Lopik tot een fusie van afgescheidenen en dolerenden.

Voor dit nieuwe kerkgenootschap was een nieuw kerkgebouw nodig, het bestaande gebouw was namelijk te klein. Geld en andere middelen werden gauw gevonden en al in december 1893 kon de nieuwe kerk aan de Lopikerweg Oost in gebruik worden genomen. Dat de gemeenschap bloeide bleek wel uit het groeiende aantal leden en na zeventig jaar was nieuwbouw wederom nodig. In de jaren 1960 werd er een kerk en pastorie gebouwd, min of meer op dezelfde plek als de negentiende-eeuwse kerk.

Ontstaan uit een fusie van kerken, ging de gereformeerde kerk zelf ook op in een nieuwe fusie. In 2004 kwam er een landelijke samenvoeging van protestantse kerkgenootschappen, waarbij oude rivalen opgingen in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Voor de Lopikse gereformeerde kerk was dit dan ook het formele einde van de gemeente, hoewel de kerk in de praktijk haar zelfstandigheid behield.

De nieuwe inventaris voor het archief van de gereformeerde kerk van Lopik (beheersnummer L097) geeft een helder en handig overzicht van de archiefstukken. Daarnaast bevat het een historisch overzicht van de gemeente. De inventaris is op de website van het RHC te vinden en is, zoals al onze inventarissen, integraal doorzoekbaar.

Onderzoek doen naar de gereformeerde kerk en Lopik kan bij het RHC in Woerden. Het RHC beheert allerlei archieven van overheden, kerken en andere organisaties in de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, IJsselstein, Lopik, Montfoort, Oudewater en Woerden. Voor alle kerkgenootschappen geldt dat zij meerdere maatschappelijke functies hadden. Behalve de eredienst en strikt kerkelijke taken, waren ook armenzorg en onderwijs zaken waarvoor parochies en gemeenten zich inspanden. De kerkarchieven vormen daarmee een cruciaal onderdeel om het verleden volledig(er) te begrijpen. Naast archieven heeft het RHC een uitgebreide bibliotheek, met publicaties over de geschiedenis van deze plaatsen en kerken. Voor een beknopt overzicht van de geschiedenis van Lopik en de kerken, kijk vooral verder in de rubriek Lokale historie.