Nederlands-hervormde kerk
Polsbroek
Nederlands-hervormde kerk
Op de plaats van de hervormde kerk van Polsbroek heeft vermoedelijk als vanaf het begin van de 13e eeuw een kerk gestaan. De patroonheilige van de kerk was Sint-Jan. De kerk was op de grens van Zuid-Polsbroek gebouwd, omdat ook in de inwoners van Bonrepas, Vlist en Noord-Polsbroek onder het kerspel (parochie) vielen. Hierbij wordt aangetekend dat de kerk oorspronkelijk een bijkerk van de parochie Haastrecht was.
In 1574 brandden de kerk en pastorie voor het grootste gedeelte af, waarschijnlijk door toedoen van de watergeuzen. Het herstel liet vervolgens lang op zich wachten. In de 17e eeuw werd de kerk verder verfraaid, onder meer met een gebrandschilderd raam van de Doop van Christus in de Jordaan dat in 1605 door het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams geschonken werd.
In het Rampjaar 1672 werd de kerk weer grotendeels verwoest. Op bevel van de commandant van Schoonhoven werd het dak van de kerk gehaald en de muren tot twee meter hoogte afgebroken. Het diende als bastion voor de Nederlandse soldaten in hun strijd tegen de Fransen. In 1676 werd de kerk herbouwd. Pieter de Graeff, heer van Zuid-Polsbroek, schonk een raam. Ook een van de Prinsen van Oranje, de stad Amsterdam en het college der Admiraliteit van die stad zouden volgens Van der Aa ramen hebben geschonken.
Van de oude en naar verluid fraaie kerk is niets meer over, behalve de toren. Nadat eerder diverse grootscheepse restauraties aan de kerk hadden plaatsgevonden was de kerk rond 1830 zo bouwvallig dat er een nieuwe kerkzaal gebouwd moest worden. Dit gebeurde in 1834, aan de aloude toren. Voor de bouw werd 2000 gulden ontvangen uit het Fonds voor Noodlijdende kerken. De preekstoel werd geschonken door de heer De Graeff, vrijheer van Zuid-Polsbroek. Hij had ook de eerste steen van de nieuwe kerk gelegd. De kerk was een stuk soberder dan haar voorganger, maar waarschijnlijk is dat een bewuste keuze geweest van het kerkgenootschap ter plaatse.
De kerk, gelegen aan het adres Dorp 24a, staat op de Rijksmonumentenlijst.
Archieven:
-
Archief van de Nederlandse Hervormde gemeente van Polsbroek en Vlist 1641-1972 (L106).
Literatuur:
- A.J. van der Aa, Aardrijkskundig Woordenboek, deel 9 (Gorinchem, 1847), p 228;
- Fred Gaasbeek en Teun Winkelman, Lopik: geschiedenis en architectuur (Zeist, 1996), pp. 177-179;
- Dries van Kats, Het hart van de Lopikerwaard door de eeuwen (Benschop, z.j.), pp. 93-95;
- W.F. den Uyl De Lopikerwaard: Deel I Dorp en Kerspel (Utrecht, z.j.), pp. 225-230.