Gemeentearchief Zegveld periode 1942-1988 (W016a) nu toegankelijk < Naar overzicht
9 juni 2021

Gemeentearchief Zegveld periode 1942-1988 (W016a) nu toegankelijk

Gemeentearchief Zegveld periode 1942-1988 (W016a) nu toegankelijk

Het archief van de voormalige gemeente Zegveld voor de periode 1942-1988 (beheersnummer W016a) is nu toegankelijk. De inventaris, het geordend overzicht van dit archief, is onlangs voltooid en inmiddels op onze website te vinden. Met deze inventaris krijgen geïnteresseerden een goed beeld van dit deel van de Zegveldse geschiedenis en van de archiefstukken die uit de desbetreffende periode bewaard zijn gebleven.

Het archief beslaat twee ingrijpende tijdvakken: (een deel van) de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse periode tot de opheffing van de gemeente Zegveld. Zo bevat dit archief stukken over de beruchte executie van twee Italiaanse deserteurs, die in 1944 door de Duitsers werden opgehangen. De naoorlogse periode kenmerkte zich door groei en het einde van Zegvelds geografische isolement en ook het zelfstandige bestuurlijke bestaan. Zo steeg het aantal inwoners tussen 1942 en 1989 van 1133 naar 2123 personen. Deze groei, bijna een verdubbeling van het inwonertal, werd voornamelijk veroorzaakt door de ontwikkeling van het ‘nieuwe’ centrum van Zegveld vanaf de jaren 1960. Voorheen lag het centrum van het dorp meer naar het zuiden, rondom de hervormde kerk, het gemeentehuis en de school aan de Hoofdweg. Maar vanaf de jaren 1950 werd de sociale en particuliere woningbouw flink uitgebreid en groeide het inwonertal fors. Een gevolg hiervan was dat het gros van de Zegvelders in de dorpskern kwam te wonen. Dit was anders dan voorheen, toen slechts de helft van de Zegvelders in het dorp woonden. Gerelateerd aan deze woningbouw steeg het aantal personen dat niet in Zegveld geboren was.

De komst van forensen was een van de manieren waarop Zegveld uit het geografische isolement kwam. De Ruilverkaveling, die tussen 1959 en 1968 uitgevoerd werd, had een soortgelijk effect. Deze wijzigingen in het grondbezit in het buitengebied waren van groot belang voor de ruimtelijke ontwikkeling en de betere bereikbaarheid van Zegveld. Door de aanleg van nieuwe wegen, watergangen en bruggen werd de infrastructuur sterk verbeterd, maar nam ook het aantal boerenbedrijven af. Al met al veranderde Zegveld van een sterk agrarisch dorp naar een meer evenwichtige woon- en werkgemeente. Ook het gemeentebestuur en zijn ambtenaren groeiden en ontwikkelden mee: het gemeentehuis en de secretarie gingen in 1972 van een voormalig bouwvallig schoolgebouw aan de Hoofdweg naar het multifunctionele dorpshuis De Milandhof aan de Middenweg in het nieuwe centrum.

Zoals bij andere kleine gemeenten, was de gemeente Zegveld een logisch doelwit voor gemeentelijke herindeling. Toch had het gemeentebestuur, door de twintigste eeuw heen, meerdere pogingen tot herindeling weten af te weren. Echter, op 1 januari 1989 – ondanks verzet van het gemeentebestuur en de bevolking – kwam er een einde aan het bestaan van de zelfstandige gemeente Zegveld. Met de gemeente Kamerik – waarmee nog een laatste poging was gedaan om een ‘weidegemeente’ te vormen – werd Zegveld samengevoegd tot een sterk uitgebreide gemeente Woerden.

De nieuwe inventaris geeft een helder en handig overzicht van de archiefstukken. Daarnaast bevat het een historisch overzicht van Zegveld vanaf de Tweede Wereldoorlog tot de opheffing van de gemeente in 1989. De inventaris is op de website van het RHC te vinden en is, zoals al onze inventarissen, integraal doorzoekbaar. Onderzoek doen naar Zegveld kan bij het RHC in Woerden, dat niet alleen dit archief beheert, maar ook archieven van de rechtsvoorgangers en rechtsopvolger van de gemeente Zegveld en buurgemeenten uit het Groene Hart. Daarnaast heeft het RHC een uitgebreide bibliotheek, met onder meer publicaties over de geschiedenis van deze plaatsen. Voor een beknopt overzicht van de geschiedenis van Zegveld, zie ook de artikelen in de rubriek Lokale historie.

Afbeelding: detail van een kaart uit het bestemmingsplan Middenweg (inventarisnummer 232). Deze kaart toont de ontwikkeling van het nieuwe centrum van Zegveld, met onder meer De Milandhof (rechtsboven afgebeeld in het rood).