Archief parochie Harmelen nu toegankelijk < Naar overzicht
13 maart 2023

Archief parochie Harmelen nu toegankelijk

Archief parochie Harmelen nu toegankelijk

Het archief van de rooms-katholieke parochie van Sint Bavo te Harmelen is nu toegankelijk! De inventaris, het geordend overzicht van dit archief, is onlangs voltooid en inmiddels op onze website te vinden (voor de inventaris, klik op het plaatje naast Toegang). Met dit nieuwe overzicht zijn de belangrijkste bronnen aangaande de Harmelense parochie, vanaf het begin in 1795 tot en met de opheffing in 2010, toegankelijk gemaakt.

Het archief begint in 1795, het jaar waarin de katholieken van Harmelen een eigen kerkgebouw en pastoor kregen. Voor die tijd gingen Harmelenaren van katholieke huize naar Vleuten. De nieuwe statie – de term voor de katholieke gemeenschap voordat het een officiële parochie werd – bestond uit Harmelen, Harmelerwaard, Haanwijk, Breudijk, Gerverscop, Reijerscop, een deel van Veldhuizen en Cattenbroek. Met het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland in 1853 werd het weer mogelijk om parochies te stichten en de statie van Harmelen werd in 1855 een parochie. Organisatorisch veranderde er niet veel, zo bleef de pastoor de spilfiguur van de kerk. Pas vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw kregen leken meer inspraak, zoals overigens ook elders in de katholieke wereld. Al vanaf het begin kon de statie, en later de parochie, op veel belangstelling rekenen. In de negentiende eeuw groeide het aantal katholieke kerkgangers en bleek meerdere malen dat een nieuw kerkgebouw nodig was. Het laatste en huidige gebouw, is de kerk aan De Joncheerelaan, die in 1917 werd gewijd. Zoals elders in Nederland, kreeg Harmelen te maken met ontkerkelijking en een landelijk tekort aan priesters. De Sint Bavo-parochie was daarom genoodzaakt om samen te werken met naburige parochies. Vanaf de jaren negentig van de twintigste eeuw kwamen er samenwerkingsverbanden. In 2010 volgde de opheffing van de diverse parochies in de regio en de oprichting van de Parochie van de Heilige Drie-eenheid, tegenwoordig verantwoordelijk voor een groot deel van het zuiden en westen van de provincie Utrecht.

De inventaris voor de parochie van Sint Bavo is onderdeel van een groter project om de archieven van katholieke gemeenschappen in ons werkgebied te ontsluiten. Veel van deze kleine parochies zijn inmiddels opgegaan in grotere parochies, zoals de Heilige Drie-eenheid. Het loont daarom om de archieven van de kleinere kerken te ontsluiten, omdat daarmee een periode van kleinere katholieke gemeenschappen afgesloten wordt. Het RHC beheert overigens al jaren archieven van kerken in de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, IJsselstein, Lopik, Montfoort, Oudewater en Woerden. Het gaat dan om ‘gebruikelijke’ archieven zoals die van de diverse Nederlands-hervormde gemeenten in onze dorpen en steden. Maar ook opvallende kerkgenootschappen, zoals het archief van de oudste lutherse kerk in Nederland. Voor alle kerkgenootschappen geldt dat zij meerdere maatschappelijke functies hadden. Behalve de eredienst en strikt kerkelijke taken, waren ook armenzorg en onderwijs zaken waarvoor parochies en gemeenten verantwoordelijk waren. De kerkarchieven vormen daarmee een cruciaal onderdeel om het verleden volledig(er) te begrijpen.

De nieuwe inventaris voor de parochie van Harmelen geeft een helder en handig overzicht van de archiefstukken. Daarnaast bevat het een historisch overzicht van de parochie. De inventaris is op de website van het RHC te vinden en is, zoals al onze inventarissen, integraal doorzoekbaar. Onderzoek doen naar de parochie en Harmelen kan bij het RHC in Woerden, dat niet alleen dit archief beheert, maar ook andere archieven over Harmelen, nabijgelegen plaatsen en kerkgenootschappen. Daarnaast heeft het RHC een uitgebreide bibliotheek, met publicaties over de geschiedenis van deze plaatsen en kerken. Voor een beknopt overzicht van de geschiedenis van Harmelen, de parochie en de kerken, kijk vooral verder in de rubriek Lokale historie.

Akte van de wijding van de kerk, door mgr. H. van de Wetering, 1917 (inventarisnummer 108).