Geschiedenis van het perceel

De bewoningsgeschiedenis van het perceel Dorp 119 gaat terug tot in de zeventiende eeuw. De eerste vermelding van bewoning dateert uit 1634. De transportakten in het oud-rechterlijk archief van Benschop vertellen ons dat in dat jaar perceel 121, op de kaart van de baronie van IJsselstein, eigendom is van de erfgenamen van Peter Petersz Vastert.

De vervaardiging van de kaart van de baronie van IJsselstein, waaronder ook de gerechten Benschop en Noord-Polsbroek vielen, werd in 1736 aanbesteed door de drossaard van IJsselstein aan de Brabantse cartograaf P.J. Adan. De kaart, voorzien van perceelnummers, watergangen en prominente gebouwen, werd gebruikt voor het heffen van belastingen door zowel het waterschap als door het plaatselijk bestuur. Hierdoor geven de kohieren oftewel de belastingsregisters van het morgengeld  van de jaren 1741, 1763 en 1807, aangevuld met gegevens uit de transportakten, waarin onder ander de overdracht van onroerend goed werd geregeld, een mooi beeld van de bewoningsgeschiedenis per perceel.

Op 31 mei 1636 verkoopt Gerridt Vastert, als mede-erfgenaam van zijn vader Peter Petersz Vastert, het perceel met daarop een hofstede bestaande uit een huis, berg en acht morgen land, aan Peter Leendertsz. In de jaren daarna gaat het perceel maar liefs acht keer over van vader op zoon, dochter of kleindochter. In totaal blijft het minstens 361 jaar in dezelfde familie.

Op 30 mei 1670 breidt Aert Pieter Leendertse het onroerend goed uit door ook het perceel ten westen van zijn hofstede te kopen, nummer 120 op de kaart van de baronie van IJsselstein. Ook hier staat een huis met daarachter acht morgen land. Bastiaan Joosten van der Waij, echtgenoot van Grietje Everts, weduwe van Aert Pieter Leendertse, verkoopt het huis 51 jaar later, op 6 maart 1721 aan Hendrik Theunisse van Roijen voor een bedrag van 700 gulden. Het land achter het huis blijft dan nog voorlopig in het bezit van de familie.
Na zijn overlijden in 1738 laat Bastiaan Joosten van der Waij al zijn onroerend goed na aan zijn zeven kleinkinderen, voortgekomen uit de twee huwelijken van zijn inmiddels overleden zoon Evert. Zijn zoon was bij zijn overlijden niet vermogend. Na inventarisatie van de boedel blijkt dat de erfenis zwaar belast is met schulden en de kinderen wordt dan ook geadviseerd die te weigeren. Van hun grootvader erven ze ieder 1/7 deel van het onroerend goed bestaande uit een huis, berg en schuur met negentien morgen en 450 roeden land (perceelnummer 120, 121 en 143). Adrianus Verbree, gehuwd met Grietje Evertze van der Waaij, koopt vervolgens tussen 1742 en 1744 de resterende zes erfgenamen uit.

Vier generaties lang blijft het perceel vervolgens in de familie Verbree. Pas als Theunis Verbree na zijn overlijden op 19 december 1905, al zijn onroerend goed nalaat aan zijn schoonzoon Jan van Vliet, gehuwd met zijn dochter Cornelia Johanna Verbree, tegen inbreng van 40.000 gulden in zijn nalatenschap, gaat het over op de familie Van Vliet.

Geschiedenis van het huis

Hoewel de geschiedenis van het perceel terug gaat tot in de zeventiende eeuw is de huidige boerderij volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed pas ergens in de achttiende eeuw gebouwd. De archieven geven onvoldoende informatie om tot een nauwkeuriger datering te komen. Bouwkundig onderzoek zal hiervoor noodzakelijk zijn. Op grond van de huidige informatie moet de boerderij gebouwd zijn in opdracht van Bastiaan Joosten van der Waij, Adrianus Verbree of Aart Verbree. 

De bouwvergunningen van Benschop, beheerd over de periode 1905-1942 door het Regionaal Historisch Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard te Woerden en voor de periode vanaf 1943 door de gemeente Lopik, kunnen informatie geven over de bouwgeschiedenis van een pand  in deze en de vorige eeuw.

Zo verstrekt de gemeente Benschop op 4 april 1949 een bouwvergunning aan Jan van Vliet voor een kleine verbouwing. Aan beide zijden wordt een stalraam vervangen door een groter raam: aan de oostzijde ter hoogte van de kaaskamer in het voorhuis en aan de  westzijde halverwege de gevel, voor het realiseren van een keuken en spoelruimte . Hiervoor wordt een stuk van de stal opgeofferd.

Drie jaar later, in 1952, breekt er brand uit. De boerderij, de hooiberg en de varkensschuur raken zwaar beschadigd. Niek, het jongste kind van de familie De Bruijn, die vanaf 1940 het achterhuis huurde, ligt tijdens de brand in zijn wieg en wordt door buurman Cor Boon gered. De familie De Bruijn, bestaande uit Nicolaas L. de Bruijn en M. Kok en de drie kinderen Lenie, Bert en Niek, verhuist in 1964 naar de overkant van de wetering recht tegenover Dorp 119.

Tijdens de Hongerwinter van 1944-1945 biedt Dorp 119, naast de familie De Bruijn, ook onderdak aan de familie Verweij uit Utrecht. Op 15 februari 1945 vestigen Joost Verweij, gehuwd met Cornelia Breeman en hun zestienjarige dochter Cornelia zich in Benschop. In totaal blijven ze ruim vijf maanden. Op 26 juli vertrekt het gezin naar Oude Tonge, de geboorteplaats van Joost Verweij, waar hij en zijn vrouw uiteindelijk tijdens de watersnoodramp van 1953 verdrinken.

Bij het herstellen en vernieuwen van de boerderij en bijgebouwen na de brand blijven de voor-, achter- en westgevel ongewijzigd. In de oostgevel  worden twee

kleine ramen in de woonkamer vervangen door één groot raam met daarnaast een deur. Daarachter wordt een hal gerealiseerd met toegang naar de woonkamer en de stal. In het voorhuis blijft de indeling vrijwel ongewijzigd. In de kaas- en opkamer zijn inmiddels slaapkamers gemaakt en de slaapkamer in het midden van het voorhuis is nu een tweede woonkamer. Tevens is er in het woongedeelte een trap geplaatst naar de zolder waar een derde slaapkamer is gebouwd.

De verreweg grootste verbouwing vindt plaats in 1977. De boerderij, sinds 13 juni 1973 op de Rijksmonumentenlijst, wordt aan de voorzijde met ruim zes meter ingekort. De afbraak van het voorhuis is niet zozeer noodzakelijk, maar is meer een wens van de bewoner Albertus van Vliet. De ligging van de boerderij is zodanig dat het voorste gedeelte inmiddels onbewoonbaar is door het vele verkeerslawaai. Mede gezien de gevaarlijke situatie ter plaatse door de aanwezigheid van twee uitritten besluit de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, ondanks dat het een ernstige aantasting is van de monumentale waarde, het verzoek in te willigen op voorwaarde dat de indeling van de voorgevel gehandhaafd blijft. Voor het creëren van nieuwe woonruimte wordt de helft van de stal opgeofferd.

Dorp 119 heeft tegenwoordig geen agrarische functie meer. In een apart gebouw, los van de monumentale boerderij, is tegenwoordig een Bed & Breakfast gevestigd, “La Vita Nova”, gerund door eigenaar en gastvrouw Annette Wierenga-Verbeek. Gasten kunnen hier terecht voor een overnachting of een vakantie in het landelijke Benschop.

Archieven:

• L001: Gerecht en heerlijkheid Lopik en Zevenhoven, 1584-1813;
• L048a: Fonds bouwvergunningen Lopik (Benschop, Jaarsveld, Lopik en Willige Langerak), 1902-1942;
• L050: Gerecht en gemeente Benschop, 1525-1815;
• L146: Gerecht van Benschop (oud-rechterlijk), 1519-1811;
• L156: Notarieel archief Lopik, 1609-1925;
• W054: Notarieel archief Woerden, 1580-1925;
• Y045: Notarieel archief IJsselstein, 1614-1925.

Websites:

• http://www.myheritage.nl/research(zoekwoord: Cornelia Breeman)
• http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/
• http://www.lavitanova-benb.nl