Stadhuis

Stadhuis

Het oude raadhuis van IJsselstein, een statig Hollands-Maniëristisch gebouw, staat in het centrum van de oude stad en is gebouwd tussen 1538 en 1568. Het gebouw heeft een rechthoekige plattegrond, een hoog zadeldak tussen trapgevels met in het midden een dakruiter. De indeling van het raadhuis kwam overeen met wat gebruikelijk was bij dit type: de begane grond werd gebruikt voor het archief, de verdieping bevatte de raadszaal en de kamers voor de burgemeester en de secretaris, de twee zolders bevatten eveneens archiefruimte. Van belang in het interieur zijn onder meer de zestiende eeuwse schouw, de moer- en kinderbinten-plafonds met natuurstenen kraagstenen en de kruis-ribgewelven in de kelders.

In de loop der tijden heeft het gebouw verschillende verbouwingen ondergaan, zoals in 1756, 1802 en 1837-1838. Hierbij zijn onder andere de twee dakkapellen met trapgeveltjes verdwenen, evenals het oorspronkelijke bordes, dat evenals de rest van de voorgevel was opgetrokken in baksteen met speklagen. Ook werden de oorspronkelijke kruisvensters met frontons verwijderd en nieuwe kelderlichten geplaatst. Aan het eind van de negentiende eeuw werd de voorgevel bovendien grijs gepleisterd.

Eind jaren ’60 van de vorige eeuw voldeed het gebouw nauwelijks meer aan de eisen van de tijd. Het was sterk vervallen en te klein geworden voor het uitgedijde bestuur en ambtenarenapparaat. Dit probleem leidde tot de verspreiding van een lappendeken van gemeentelijke afdelingen door de gehele binnenstad. Daarom werd erin 1972-1973 ook een nieuw stadskantoor aan de Planetenbaan gebouwd. Dit werd op 9 augustus 1974 officieel geopend door de Commissaris van de Koningin P.J. Verdam. Inmiddels is dit gebouw ook al weer verlaten (en gesloopt). In 2000 is een nieuw stadhuis, gecombineerd met het Fulcotheater, in gebruik genomen aan de Overtoom. Dit gebouw is ontworpen door de Rotterdamse architect Ben van Berkel en gelegen tussen de nieuwbouw van de wijk  Zenderpark en de oude binnenstad.

Tussen 1974 en 1977 heeft een ingrijpende restauratie van het oude stadhuis plaats gevonden, waarbij de oude situatie ten dele is hersteld. Ondermeer werd de pleisterlaag verwijderd. De Empirevensters en het bordes zijn in hun negentiende-eeuwse staat gehandhaafd. Ook werd op de Plaats voor het raadhuis de pomp terug gezet. Deze was voor 1940 verdwenen omdat de gemeentelijke waterleiding deze overbodig maakte.

Sinds de restauratie van 1978 heeft het gebouw een representatieve functie voor de gemeente IJsselstein. Het stadsmuseum, eerst op de zolder ingericht, is in 1996 verhuisd naar de voormalige openbare lagere school aan de Walkade.

Archieven
  • Archief van het stadsbestuur van IJsselstein 1285-1811 (Y001), o.a. invnrs 12, 801, 806, 803 en 1322;
  • Archief van het gemeentebestuur van IJsselstein 1811-1942 (Y002), o.a. invnrs 458-464;
  • Archief van het gemeentebestuur van IJsselstein 1943-1979 (Y031), invnrs 1532-1544.
Literatuur
  • A.M. Fafianie, IJsselstein, een plaats voor bestuur: zes eeuwen stadhuizen, burgemeesters en raden (IJsselstein, 2000);
  • Brigitte Giesen-Geurts e.a., IJsselstein: geschiedenis en architectuur (Zeist, 1989), pp. 228-229.